De St.Pancratiuskerk in 2008

   Dit is een privé project van de leider van de werkgroep Foto en Video, Harrie Kuijpers, hij is begonnen met vast
   te leggen hoe de kerk er in 2008 uitziet; dus vóór de geplande renovatie.
   De bedoeling is om er uiteindelijk een complete documentatie van te maken van de situatie in het verleden,
   heden, gedurende de renovatie en erna.
   We beginnen met een korte geschiedenis en dan een rondleiding door de kerk.

   DE NAAM VAN DE KERK

   De dekenale kerk van Heerlen is toegewijd aan St. Pancratius,  maar wie was deze Heilige? , een klein overzicht.

   Pancratius zou in Klein-Azië geboren zijn. Na de dood van zijn ouders vertrok hij met een oom naar Rome, waar
   hij in contact kwam met paus Cornelius. Door toedoen van deze paus werden beiden christen. Tijdens de
   christen­vervolging door Diodetianus, Romeins keizer van 284-305, werd Pancratius gevangen genomen.
   Omdat hij weigerde het geloof af te zweren, werd hij op veertien jarige leeftijd onthoofd.

   In de vierde eeuw zou hij reeds als heilige vereerd zijn. Paus Symmachus (498-514) bouwde in Rome een
   basiliek ter ere van St. Pancratius.

   Paus Pelagius (579-590) begon ook buiten Rome bekendheid aan deze heilige te geven door relikwieën van
   Pancratius naar Marseille te sturen.

   Zijn opvolger, paus Gregorius de Grote (590-604), verbreidde de verering van Pancratius wijd en zijd. Sinds het
   einde van de zesde eeuw wordt Pancratius algemeen vereerd.

   KORTE GESCHIEDENIS VAN DE KERK

   1065 de eerste vermelding van een kerk of kapel in het centrum van Herle (Heerlen). Genaamd Andreas kapel.

   1166-1229 Naamsverandering van St. Andreas in St. Pancratius. Dit door toedoen van de grafelijke familie Are-
   Hochstaden, die grote vereerders waren van St. Pancratius.
   Voor het oudste deel van de kerk zie "A" in de plattegrond.

   1394 Bouw van de huidige toren, volgens een document uit 1400. De constructie van de toren is zo zwaar, dat hij
   waarschijnlijk als verdedigingstoren fungeerde. Zie plattegrond.

   1606 Door een zware westerstorm werd de top van de toren afgeworpen en werden middenschip en zijbeuken
   zwaar beschadigd.

   1608-1609 Vonden veel herstelwerkzaamheden plaats. Tijdens deze reparatie zijn waarschijnlijk in het
   middenschip kruisribgewelven aangebracht. Ook zijn er toen op de gewelven kamertjes gemaakt, om mensen
   van buiten de vesting bescherming en onderdak te bieden bij gevaar.

   1661-1830  Behoudens enkele onderbrekingen, werd het kerkgebouw als "simultaneum" samen met de
   Hervormden gebruikt. Heerlen stond toen onder gezag van de Staten Generaal.

   1750 Herstelwerkzaamheden aan de toren.

   1794 -1813 Tijdens de Franse bezetting worden drie van de vier klokken in beslag genomen.

   1838 De Hervormden krijgen een eigen kerk gelegen aan de Klompstraat

   1839-1863 . Herstel en wijzigingen, zoals grafstenen uit de kerk. vloer 70 cm verhoogd, een nieuw Neogotisch
   koor. Zie ook 1901-1903.

   1862 De toren werd voorzien van een veelhoekige trappentoren.

   1881 De absis voorzien van gebrandschilderde ramen. Het zijn thans de nummers 31-32 en 33.  Zie de
   plattegrond.

   1901-1903 Koor afgebroken, transepten, vieringstoren, middenschip, zijbeuken, nieuw koor en crypte
   aangebouwd.

   1902 De nieuwe absis wordt voorzien van 5 gebrandschilderde ramen, vier hiervan zijn voorzien van de naam
   van de schenker(s) zie nrs 77 tm 81

   1940 Vier plafonds door Charles Eyck beschilderd, waarvan die in de beide transepten nog aanwezig zijn. 

   1943 Door de Duitse bezetter werden alle klokken in beslag genomen.

   1945 In de nieuwjaarsnacht werd de noordelijke zijbeuk door een brisantbom zwaar beschadigd.
   De restauratie werd in hetzelfde jaar ter hand genomen. De eerste twee gewelven van het middenschip  moesten
   vernieuwd worden.

   1961 In dit jaar werd de kerk nogmaals vergroot.

   1969  De aankleding en inrichting werden ingrijpend gewijzigd. Een versobering welke men toedichtte aan het
   Concilie Vaticanum ll.

   1986-1997 De kerk werd van binnen en van buiten geheel gerestaureerd in de huidige toestand

   HET ORGEL

   1862 Geleverd door de gebr. Müller uit Reifferscheidt, 29 registers op twee klavieren met een vrij pedaal

   1908 Nieuw pneumatisch orgel, vervaardigd door de fa Stahlhut te Aken met 2 klavieren, 29 registers en een vrij
   pedaal.

   1951 Het bestaande orgel door de fa. Verscheuren uit Heythuysen omgebouwd en uitgebreid tot een drie
   klavierorgel met electro­pneumatische tratuur, met in totaal 39 registers.

   HET CARILLON - DE BEIAARD

   1943 Op last van de bezetter werden op 15 juni de luiklokken weggehaald.

   1946 Op 16 dec. werden 4 nieuwe luiklokken geleverd door de klokkengieterij Petit en Fritsen uit Aarle-Rixtel

   1947 Fa. B. Eysbouts uit Asten levert een nieuwe luid inrichting.

   1964 Plaatsing nieuw carillon, bestaande uit 47 klokken.. .

   1997  2 Nieuwe klokjes. Deze vergroten de bespeelmogelijkheid van de beiaard aanzienlijk.

   OPMERKING:

   Onderstaand treft U een opsomming aan van diverse bezienswaardigheden welke u bij uw rondgang door de
   kerk zult aantreffen, de nummers op de plattegrond verwijzen naar de foto's en de beschrijving.

   Dit is de situatie op 01-10-2008  Voor meer informatie kunt U terecht bij de in de kerk aanwezige kerkwacht.

   De gebrandschilderde ramen zijn met nummers aan de buitenzijde aangegeven, en zijn met uitzondering van de
   nummers 31, 32 en 33 en de nummers 77 tm 81 van Eugene Laudy.
 

 
             Plattegrond van de kerk

 
01 - Mgr. Petrus Joseph Savelberg, stichter van de congregatie van de kleine zusters van de H. Jozef  

02 - Beeld van de H.Jozef, geschonken door de congregatie van de Kleine Zusters van de H. Jozef
 

02-a Een detail van dit beeld    

03 – Jan Willem Berix,  geboren 12-04-1907; verzetsheld,
Overleden in het concentratiekamp Bergen-Belsen op 13-03-1945.
Kapelaan in Heerlen van 1933 tm 1945

        04 - Maria-icoon van de Altijd Durende Bijstand.          

                                                     05 - st.Job, met boekrol. 19e eeuw

Job is de hoofdpersoon uit het gelijknamige boek uit het Oude Testament.
Hij was een welgesteld man die alle geld en zijn vrouw en kinderen verloor, bovendien werd hij voortdurend door de duivel in verleiding gebracht. 
Denk aan de uitdrukking: Arm als Job”                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

06 - Calvarie groep; Jezus, Maria en Johannes, deze sierde vroeger het middenschip

De corpus was gemonteerd op een groot kruis dat in de boog boven het altaar hing, de beelden van Maria en Johannes waren tegen de 1^e pilaren links en rechts bevestigd
 

07 - Gebrandschilderd raam voorstellende:  st Pancratius; de stadspatroon en naamgever van deze kerk; geen tekst

08 - Beeld van het Kindje Jezus van Praag.

Dit is een devotie die in de 17^e eeuw in Praag ontstaan is.
Aan het beeld in Praag  worden diverse wonderen en hulpverleningen toegeschreven.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

09 - H. Maria, Zetel der Wijsheid. Kopie van een genadebeeld uit de 11e eeuw.

De Sedes sapientiae (Troon der Wijsheid) is een hiëratisch cultusbeeld, waarbij Maria, zittend op een troon, de zetel voor Christus vormt. De oorsprong van dit type ligt in de Byzantijnse Nikopoia (Brengster der overwinning)

10 - Gebrandschilderd raam voorstellende H.Franciscus;
tekst: “zalig de armen van geest”

11-  Schilderij voorstellende: de aanbidding door de Wijzen ± 1700

12 - Kroonluchter uit de 19e eeuw

13 - Schilderij voorstellende: de vlucht naar Egypte ± 1700

14 - Gebrandschilderd raam voorstellende:  de H.Familie;
 tekst: ”zalig de vreedzamen”

15 - Gebrandschilderd raam voorstellende: Mozes met de koperen slang;
                  tekst:”zalig de zachtmoedigen”

16 - Gebrandschilderd raam voorstellende: st. Agnes met het lam
 tekst:”zalig de zuiveren”

17 - Gebrandschilderd raam voorstellende:  de opwekking van Lazarus;
 tekst: ”zalig zij die treuren” 

18  - Schilderij voorstellende: H. Petrus, ± 1700

19 - Schilderij voorstellende: H. Maria Magdalena ± 1700

20 - Gebrandschilderd raam voorstellende:  de barmhartige Samaritaan; 
 tekst:” zalig de barmhartigen”

 

21 - Gebrandschilderd raam voorstellende:  "Ecce Homo" – (Ziet de mens)

Deze woorden sprak de Romeinse landvoogd Pontius Pilatus uit toen hij Jezus na de geseling met de doornenkroon, spotmantel en koninklijke attributen toonde aan het volk. Deze gebeurtenis wordt in de bijbel beschreven in Johannes 19:5).
tekst:” zalig die hongeren en dorsten naar rechtvaardigheid”

 

22  De Kruiswegstaties I tot VII, geleverd door de gebr. Winthausen 1925
       Deze kruisweg staties zijn geschonken door de dames Goërts en dhr Fr. Weijers

22a - Eerste statie: Jesus wordt ter dood veroordeeld 

 
22b -Tweede  statie: Jesus neemt het kruis op zijne schouderen      

22c - Derde  statie: Eerste val van Jesus onder het kruis

22d - Vierde  statie: Jesus ontmoet zijn bedroefde moeder

22e- Vijfde  statie  st. Simon van Cyrene helpt Jesus het kruis te dragen

22f - Zesde  statie: st Veronica droogt Jesus aangezicht

 

 

22g - Zevende statie: Tweede val van Jesus onder het kruis

      
 23 - Beeld H.Andreas met andreaskruis, door F.Timmermans

24 - Beeld H. Sebastianus, 18 tot 19e eeuw; dit beeld is geschonken door de stads schutterij st Sebastianus       

Sebastianus was volgens de legenden een officier van de garde van keizer Diocletianus
(3^e eeuw) die aanvankelijk, hoewel doorboord met pijlen - een marteling omwille van zijn standvastig geloof, overleefde.                               
Tenslotte werd hij weer opgepakt en na te zijn doodgeknuppeld in de riolering van Rome (Cloaca Maxima) geworpen. Hij wordt ook vereerd als een van de veertien noodhelpers.

                    25a tot g  kruiswegstaties VIII tot XIV

25a - Achtste statie: Jesus troost de weenende vrouwen

25b - Negende statie: Derde val van Jesus onder het kruis
 

         
                    25c - Tiende statie: Jesus wordt van zijne klederen beroofd

25d - Elfde statie: Jesus wordt aan het kruis genageld

25e - Twaalfde statie: Jesus sterft aan het kruis

25f - Dertiende statie: Jesus wordt van het kruis genomen

25g - Veertiende statie: Jesus wordt in het graf gelegd

 

26 - Biechtstoel 19e eeuw

27 - Maria met Kind, 19e eeuws paneel

28 – Beeld H.Antonius, vermoedelijk geschonken 1899

29 - 30  Charles Eyck maakte beide koepel schilderingen in de transept armen bij de gelegenheid van het 40 jarig priesterfeest van pastoor –deken P. Nicolaye in 1940

 29 - Plafondschildering van Charles Eyck; voorstellende de vier Evangelisten - Samaritaanse vrouw - Christus als Goede Herder –  Johannes de Doper – de visser

 30 - Plafondschildering van Charles Eyck, rond de hemel met engelen de verschijning van de
Verrezene - de verloren zoon - twee opwekkingsscènes.          

  31-32-33  Gebrandschilderde ramen die voor de verbouwing van 1902-1903 de apsis  achter het altaar versierden

31 Gebrandschilderd raam voorstellend het H.Hart      

 

        
31a Detail venster 31;   tekst: Eug.Vijgen et Alph.van Oppen  -  Restauratie 1977

                                                                                                             

    
32 -  Gebrandschilderd raam, voorstellende: de drie koningen

                                                     

          
32a Detail venster 32;   tekst: Mart.Stassen van Anholt – conjuges  (echtpaar) Heerlen 1880

 
33-  Gebrandschilderd raam, voorstellende: Annunciatie (aankondiging)                  

                                               

 
33-a  Detail venster 33;   tekst:  Arn.Lemmens et Lib. Hamers conjuges (echtpaar)1880
tekst rechtsonder (voor zover leesbaar): dit raam is geheel gerestau

34 - H.Gerardus Majella, volksheilige.  

35 - Aanbidding van de Herders, door een leerling van Rubens, 1700
Dit schilderij is afkomstig uit het klooster st Agnietenberg te Sittard

36 - Kroonluchter uit de 19e eeuw

37 - Schilderij H.Familie ± 1540, in de  trant van Pieter Couke van Aalst

38 - Schilderij H. Hiëronymus, ± 1750

39 - Kroonluchter uit de 19e eeuw

40 - Beeld Christus op koude steen, late Middeleeuwen, hout

                              

               

 
 40a  Detail van het beeld.
 

Dit beeld is gebaseerd op de in de middeleeuwen geliefd thema uit de zogenaamde "Man van Smarten" thematiek

41 –Schilderij  Kersttafereel van H. KooIen

42 - Beeld H. Hubertus, barok van Delcourt, 18e eeuw

Op een barok voetstuk zien we de eerste bisschop van Luik en opvolger van Lambertus als bisschop van Maastricht in 708.

43 - 44 - 45 Gebrandschilderde ramen door Eug.Laudy ; voorstellende de Calvarieberg

 43 linker venster

44  Midden venster

Detail van het midden venster,  Fecit- (gemaakt door) Eugene Laudy

45 Het rechter venster

46 - Gebrandschilderd raam in de voormalige doopkapel voorstellend vissen.

Dit symbool wordt vaker gebruikt en beeld uit de dopeling gevangen door Christus de visser

47 - Gebrandschilderd raam voorstellende Anna te drieën

                                                      
Anna te Drieën is een voorstelling van de heilige Anna met haar dochter Maria en haar kleinkind Jezus

48 - Mariabeeld gemaakt uit staalplaat, Portugal 1700

49 - Piëta, anno 1888; tekst Consummatum est (het is volbracht)

50 - Gebrandschilderd raam voorstellende H.Andreas         

                           

 

 
50a – Detail van raam 50, tekst: Eug Laudy ’53

 
51 - Beeld voorstellende de H.Theresia van Lisieux

52 - De H.Familie, van F. Timmermans

53 - Uurwerk uit de 19e eeuw

54 - Gekroonde Madonna met mantel en scepter, 16^e eeuw     

                                               

Dit is een beschilderd houten beeld van een Madonna in tunica (=onderkleed) en mantel, met scepter (Maria Koningin) met kind  (in tunica met bol)

55 - H. Pancratius,  beeld van Hubert Bour 2008

56 - H.Hart met op de vier hoeken de evangelisten,
vanaf linksboven, met de klok mee: Matheus -> mens (engel) - Johannes –> adelaar - Marcus –> leeuw - Lucas –> rund

57 - Sacramentswonder, H. Antonius van Padua

Hier wordt uitgebeeld het sacraments wonder dat sinds 1360 toegeschreven wordt aan de H. Antonius van Padua.
Deze geeft voer aan de ezel van een ketter, het dier heeft drie dagen niets gegeten maar knielt toch voor de geconsacreerde Hostie. Hierop bekeert de ketter zich.

 

 58 - Gebrandschilderd raam voorstellende de H.Barbara, patrones van de mijnwerkers

59 - Altaar credens (tafel), ontwerp J. Peutz; voorzijde

                                   
Dit altaar is een geschenk tgv het 40 jarig priesterfeest van deken P.Jochems in 1983
Voorstelling: De vermenigvuldiging van het brood en de vissen bij de berg rede

59a – Altaar tafel , Linkerkant;voorstelling:  engel Gabriël, de hemelse afgezant en brenger van het Goede Nieuws

59b – Altaar, Rechterkantvoorstelling: de vrouwelijke engel Rafaël, vanouds het type van bewaarder en behoeder

60 - Gebrandschilderd raam voorstellende:  H.Jozef met kind
 

61 - Schilderij: Ecce Homo, van H. Koolen -zie ook nummer 21

62 - Bronzen kroon, diameter 3 meter. Ontwerp: Marga Drummen - 1996

De kroon is 8 zijdig, aan de buitenkant worden de voornaamste kerkelijke feestdagen weergegeven en aan de binnenkant de 7 sacramenten en het laatste avondmaal.
De kroon wordt in de loop van het kerkelijk jaar gedraaid zodat de passende zijde vanuit de kerk zichtbaar is.

                                  

       

                   62a- Aan de buitenzijde vlnr: Hemelvaartdag, Pinksteren, Petrus en Paulus (29 juni)
                            Aan de binnenzijde vlnr: Vormsel, Doop, Het laatste avondmaal

               62b -  Aan de buitenzijde vlnr: Petrus en Paulus (29 juni), Maria Hemelvaart (15 Aug), Christus Koning
                         Aan de binnenzijde vlnr: Huwelijk, Biecht, Vormsel

               62c - Aan de buitenzijde vlnr: Christus Koning, Kerstmis, H.Jozef (19 Maart)
                        Aan de binnenzijde vlnr: H.Communie, H.Oliesel, Huwelijk

                62d –Aan de buitenzijde vlnr:H.Jozef (19 Maart), Pasen, Hemelvaartdag
                         Aan de binnenzijde vlnr: Het laatste avondmaal, Priesterwijding, H.Communie.

63 - Neogotische altaarpanelen van het vroegere hoofdaltaar, uit het Cuypers atelier.

Beeld uit: 4 Scènes uit het leven van st. Pancratius: onderricht bij de paus - weigering een afgodsbeeld  te vereren - st. Pancratius en de eucharistie - de executie.

64 - Gebrandschilderd raam voorstellende st Servatius

Servatius was bisschop in Tongeren in de 4^e eeuw, hij was een fel bestrijder van ketterij.

65 - Tabernakel ontworpen en vervaardigd door Nico Huisman

66 – Godslamp, ontworpen en vervaardigd door Nico Huisman

67 – Relikwieënkastje

68 - Beeld van de Moeder van Smarten.
69 - Twee neogotische houten engelen uit het  atelier Cuypers, ± 1900

Deze engeltjes stonden vroeger op de hoek van de communiebank aan weerszijden van de ingang van de crypte.

              
                         

               70 – Gedachteniskruisjes voor de overleden parochianen

          Detail van nummer 70

Veel nabestaanden komen regelmatig het kruisje van ¨hun¨ overledene bezoeken en brengen een versierinkje aan.

71 - Gebrandschilderd raam voorstellende H.Maria

72– Beeld Evangelist:  st. Lucas met het rund                

73 - Beeld Evangelist: st. Marcus met de Leeuw

74 - Kruis, met Corpus uit Spanje 1500 – 1600

75- Beeld Evangelist: st. Mattheus, hier afgebeeld met boeken
       geschonken door stichting "Sjpasmaat 1994"

76 - Beeld Evangelist: st. Johannes met de adelaar

77 - Gebrandschilderd raam voorstellende: st Nicolaus - 1902   

                           

 
77a -Detail van het raam met de naam van de schenker Nicolaus Vijgen

78 - Gebrandschilderd raam voorstellende: st Martinus - 1902        

                              

 
78a -Detail van het raam met de naam van de schenker Martinus Penners

79 - Gebrandschilderd raam voorstellende: st Carolus - 1902     

                                       

79a -Detail van het raam met de naam van de schenker Ch. De Hesselle

80 - Gebrandschilderd raam voorstellende: st Johannes de Doper - 1902          

                                

 
80a -Detail van het raam met de naam van de schenkers het echtpaar Ritzen-Spiertz

 
81 - Gebrandschilderd raam voorstellende: st Jozef - 1902          

                                         

81a- Detail van het raam, er is geen naam van de schenker aangegeven (anoniem?)

82 - Gebrandschilderd raam voorstellende st Nicolaas

    Copyright © 2011 Heemkundevereniging Heerlen Stad. Alle rechten voorbehouden.