Britse bommen op Heerlen-Centrum door J.W.L. Bardoul
Kort na het invallen van de
duisternis op 26 februari 1943 stijgen vanaf verschillende vliegvelden in
Engeland
427 bommenwerpers op. Zij gaan de formaties vormen voor weer een
massale luchtaanval op Duitsland: doel
voor deze avond is Keulen.
In het Heerlense
Café-Concert “Lido”aan de Stationstraat13 speelt op deze vrijdagavond een
orkestje vrolijke
dansmuziek voor de nietsvermoedende gasten. Slechts enkele
uren later komt er een abrupt en tragisch einde
aan wat een onbezorgd avondje
uit had moeten worden.
Al vroeg in de avond – om 20.56
uur – klinkt in opdracht van de Luftschutzwarnzentrale het luchtalarm in
Heerlen.
De loeiende sirenes waarschuwen voor naderend onheil en drijven de Heerlense burgers de schuilkelders in.
Niet iedereen geeft gevolg aan die
indringende waarschuwing, het is immers al zo vaak loos alarm geweest.
Enkele
minuten later al vliegen er tientallen Britse bommenwerpers over de stad in
oostelijke richting, de ene
formatie na de andere. Het geluid van het Duitse
luchtafweergeschut in de verte is duidelijk hoorbaar.
Stralenbundels van
zoeklichten verlichten de hemel.
In het hoofdbureau van Politie
aan de Akerstraat zit het daar aanwezige personeel in de scherfvrije
schuilkelders
onder het gebouw, aldus het rapport van de waarnemend Commissaris
van Politie.
In de brandweerkazerne is een
ploeg van de vaste kern der gemeentelijke Brandweer aanwezig en vier leden
van
de andere beroepsploeg. Op de posten Heerlerheide, Heerlerbaan en Gringel zijn
de drie nachtpiketten van
de hulpbrandweer present.
De Luchtbeschermingsdienst
houdt een kaartoefening en in verband daarmee zijn de volgende functionarissen
aanwezig:
Het Hoofd Luchtbeschermingsdienst, ir van de Ven, Directeur van Publieke Werken.
Het plv. Hoofd Luchtbeschermingsdienst , apotheker Voncken
De wnd. Plv. Commissaris van Politie
De Commandant van de Brandweer, Ch. Bongaerts
Het Hoofd van de Geneeskundige Dienst, Dokter van de Bergh
Het Hoofd van de Opruimings-en Herstellingsdienst
Het plv. Hoofd van de Opruimings-en Herstellingsdienst
Het Hoofd van de Verbindingsdienst
De vertegenwoordiger van de Technische Noodhulp
Vanaf de uitkijkpost van de
Luchtbeschermingsdienst boven in het glaspaleis van Schunck komt een
onophoudelijke stroom meldingen op gang:
..vliegtuigen boven de
stad…schijnwerpers en luchtafweer in oostelijke richting…bominslag in
zuidoostelijke
richting…brandbommen in noordelijke richting… in noordelijke
richting stort op grote afstand een brandend
vliegtuig neer…
21.21 uur Bominslag in de Willemstraat. Brand in magazijn Publieke Werken.
21.25 uur In Stationstraat en Saroleastraat wordt hulpgeroep gehoord van vrouwen en
kinderen.
21.26 uur Brand bij Durlinger in de Stationstraat.
Brand in de nieuwbouw aan de Heerenweg.
Brand in het Eikenderveld.
21.40 uur De uitkijkpost van de Luchtbeschermingsdienst in de Vroedvrouwenschool meldt
een luchtgevecht boven de stad.
Ook bij de politie komen
talloze meldingen binnen. Er wordt brand gemeld in timmerfabriek Wijsbek/Soons
aan de
Laanderstraat, in de bioscoop Royal, bij bouwmaterialenhandel Van der
Venne en van der Sluys Stationstraat 62,
in Café “Stad Keulen” op de hoek van de
Geerstraat/Looierstraat, bij Gertrud Fincken Saroleastraat 44, bij Café
Bracke,
hoek Stationstraat/Saroleastraat en op het terrein van Publieke Werken en
Gemeentebedrijven.
In overleg met het Hoofd van de
Luchtbeschermingsdienst gaat de politie onmiddellijk over tot het afzetten van
de
volgende straten: Willemstraat, Stationstraat, Saroleastraat, van der
Maessenstraat, Honigmannstraat,
Dautzenbergstraat en Oranje Nassaustraat. In
verband met deze grote inzet van personeel vraagt de Heerlense
politie om
bijstand van 30 man Rijkspolitie.
De Brandweer ontvangt een
melding van brandbommen op het Hoofdkantoor van Staatsmijnen, bominslag bij
Verheugen in de Saroleastraat, in het Hollandia theater in de Saroleastraat en
bij van Ingen in de Stationstraat.
Om 21.27 uur wordt
onderbrandmeester G. Couwenbergh met 1 ploeg van de vaste kern met ladderwagen
en
Ford-autospuit ingezet voor bluswerkzaamheden in de omgeving van het Station.
Hieraan worden nog
toegevoegd het nachtpiket Gringel en de tweede ploeg der
vaste kern van de Gemeentelijke Brandweer.
Om 21.40 uur meldt de
Commandant van de Brandweer nog slechts twee ploegen ter beschikking te hebben
en
verzoekt om assistentie van vijf auto- of motorspuiten uit andere gemeenten,
in verband met het aanhoudend
aantal brandmeldingen.
Onderbrandmeester Kleynen
krijgt opdracht uit te rukken naar de brand in timmerfabriek Wijsbek/Soons aan
de
Laanderstraat, waarbij hij assistentie ontvangt van zijn collega de Lange en
diens ploeg. De vuurgloed van de
brandende houtopslag is zo groot dat gevaar
bestaat voor uitbreiding van de brand naar woningen in de
Geerstraat.
Om 21.59 meldt
onderbrandmeester Couwenbergh dat het pand Durlinger door fosforbommen geheel
is
uitgebrand.
Het pand Durlinger op de hoek van de Stationstraat en de Oranje Nassaustraat. (foto Rijckheyt)
Om 21.27 uur ontvangt de
politie bericht dat in Café-Concert “Lido”in de Stationstraat een man door
glasscherven is gedood en dat drie andere personen vrij ernstig zijn gewond.
Nader onderzoek wijst uit dat door
de kracht van de bominslag in de Willemstraat
in de wijde omgeving talloze ruiten zijn vernield, ook in Café-
Concert “Lido”.
Het rondvliegend glas veroorzaakt de dood van een 23-jarige bezoeker uit
Kerkrade, zijn vriendin
raakt gewond. Ook twee leden van het dansorkest worden
getroffen door glasscherven en raken ernstig gewond.
Een 24-jarige Maastrichtenaar treft hetzelfde lot.
Het pand Stationstraat 13 waar Café-Concert “Lido” gevestigd was. (foto Rijckheyt)
Aan de overzijde van de
Stationstraat, achter het hekwerk van de Nederlandse Spoorwegen bevindt zich het
huis
van de Hoofdopzichter Weg en Werken. Deze 48-jarige J. van den Berg staat in de deuropening van de
bijkeuken om het schouwspel in de lucht gade te slaan als op circa 30 meter
afstand de enorme bomexplosie in
de Willemstraat plaats vindt. Hij wordt
bedolven onder het puin van zijn instortende woning en is op slag dood.
De dienstwoning van de hoofdopzichter Weg en Werken aan de Stationstraat. (foto Rijckheyt)
Volgens het politierapport zijn er 25 personen licht gewond geraakt.
De materiële schade is aanzienlijk. Tengevolge van brand en explosies zijn 29 woningen onbewoonbaar,
38
woningen ernstig beschadigd, terwijl 150 woningen grote en 250 woningen minder
grote glasschade hebben.
Met name in de Willemstraat is de schade zeer
aanzienlijk. Op 19 plaatsen is brand uitgebroken. Op een aantal
plaatsen zijn
fosforrubber bommen door de bewoners zelf geblust.
Om 22.25 uur klinkt het sein “veilig” en is het luchtalarm ten einde.
Om 23.25 uur verklaart het plv
Hoofd van de Luchtbeschermingsdienst dat alle branden zijn geblust.
Timmerfabriek Soons en het pand Durlinger zijn geheel uitgebrand.
Voor de opvang van de bewoners
van de onbewoonbaar geworden huizen is het Evacuatiegebouw Bekkerveld –
de
Kweekschool -in gereedheid gebracht. De kloosterzusters, geholpen door leden van
de E.H.B.O. uit de wijk,
ontfermen zich over de 32 evacués, die tussen 23.00 uur
en 03.00 uur binnendruppelen.
“Zij werden door de zorg van
de Eerwaarde Zusters op koffie onthaald, kregen gelegenheid zich te verfrissen
en
werden daarna naar de slaapzaal gebracht, waar zij, geholpen door de dames
van de E.H.B.O., zich ter ruste
konden begeven”, aldus het rapport van de Leider
van het Evacuatiegebouw de heer van der Does.
Mevrouw van de Weyer-Palmen uit de Oliemolenstraat schrijft in haar dagboek:
”Om 11 minuten voor negen
passage (van vliegtuigen) dat dra zo veel was dat het luchtalarm gegeven werd.
We zaten in de kelder toen we fluittoon en iets van geratel hoorden
voorbijschieten. Daarna een geluid alsof er
een vliegtuig neerviel. Guill schrok
hevig en bukte alsof je het daardoor kon afwenden…. Guill ging boven kijken
omdat we glas hoorden rinkelen. Wij goddank niets, doch in de buurt wel. G. kwam
weer beneden met de
boodschap grote brand ergens in de buurt van het station.
Heerlen was verlicht en alle huizen met glasschade
lieten licht uitschijnen.
Alle straten waren afgezet maar door telefoon vernamen we dat de hele Willemstraat tot
ver over het spoor geen ruit meer heel is en veel gebouwen
ontzet. Daken enz. vernield.”
Op zaterdag 27 februari schrijft ze:
”Ben vanmorgen naar de stad
geweest. Wat een ravage, te beginnen op de Akerstraat, Vlek enz. enz. Pfaff geen
ruit meer heel. Groot gebouw Schunck dat uit glas bestaat is onherkenbaar.
Maison Chic geen ruit meer, alle
rolluiken bij Ven D (Hotel Cloot) in de
griezeligste vormen. Leo Durlinger leeggebrand….. Bom kwam terecht
achter de
huizen Willemstraat over het spoor, dus achter de bierbrouwerij Amstel, daardoor
alle huizen in de
Willemstraat defect. Veel brand-fosforbommen. Soons is ook weer
afgebrand. Treinen lopen van Eikenderveld uit
en niet vanaf station. Vanmorgen
waren alle straten rond het station weer afgezet.”
De
omgeving van de bominslag aan de Willemstraat. Geheel rechts de voetgangersbrug
over het spoor.
(foto Rijckheyt)
Grote materiële schade aan de Willemstraat. Dit is de achterzijde van de woningen met de oneven huisnummers.
(foto Rijckheyt)
De dagen na het bombardement
zijn de hulpdiensten nog druk bezig met het ruimen van puin, het herstel van
glasschade en het opsporen en onschadelijk maken van niet ontplofte brandbommen.
Het herstel van het groot
aantal beschadigde woonhuizen, winkelpanden en werkplaatsen zal veel meer tijd
kosten.
In tegenstelling tot het
bombardement van 5 oktober 1942 is er nu geen sprake van een vergissing,
waarschijnlijk
hebben enkele bommenwerpers zich van hun bommenlast ontdaan toen
zij werden aangevallen door Duitse
nachtjagers.
Keulen wordt op deze avond zeer
zwaar getroffen, 1014 ton(!) bommen richten er verschrikkelijke verwoestingen
aan.
Bronnen.
- Archief Luchtbeschermingsdienst der gemeente Heerlen. Heerlen: Rijckheyt
- Weyer-Palmen, van de E.J.M. 1940-1945: Oorlogsdagboek. Heerlen: Rijkheyt
Terug naar de Publicatiespagina
Copyright © 2011 Heemkundevereniging Heerlen Stad. Alle rechten voorbehouden.